Blijkbaar klimmen alleen radicale activisten in bomen

Opinie, De Standaard (2025)

Op woensdag stond ik aan het kruispunt van de Gitschotellei in Deurne, waar de bomenkap in volle gang was. Rondom mij verzamelden zich boze burgers en bewoners, die schaduw zochten onder de bomen die er toen nog stonden. De zon brandde fel. “Ik hoop dat de burgers hier voor een airco gespaard hebben”, grapte iemand. Zonder deze grote bomen verandert het leven aan de lei.

De bomenkap wordt al jaren betwist, samen met de aanleg van een tramkeerlus. Drie keer voerde Antwerpen een openbaar onderzoek uit over dit project. Elke keer kwamen duizenden bezwaarschriften binnen. Tijdens het laatste onderzoek, van 16 december 2024 tot 14 januari 2025, dienden maar liefst 3.089 mensen bezwaar in.

Helaas hebben bezwaren van burgers geen opschortende werking. Dit laat zien dat top-down politiek nog altijd volop leeft. Het stadsbestuur heeft genoeg macht en middelen om plannen door te voeren, terwijl burgers vaak niet weten waar ze de tijd en middelen vandaan moeten halen om hun belangen te verdedigen.

Terwijl actiegroepen en buurtbewoners wachtten op de uitspraak van het schorsingsverzoek, maakte het gemeentebestuur gretig gebruik van die wachttijd. De angst dat burgers gelijk zouden krijgen leidde tot haastig kappen. Afgelopen maandagochtend werd de kap zonder aankondiging gestart. Boom na boom werden eerst de takken afgezaagd en vervolgens de stam geveld. Deze woensdag zou de rechter uitspraak doen over het schorsingsverzoek. Als schepen Koen Kennis (N-VA) zijn plannen tot uitvoer wilde laten komen, moest hij dus vaart achter het project zetten. Het tempo werd vanmorgen nog verder opgevoerd. Er werd direct voor de stammen gegaan, zodat niets kon worden teruggedraaid. Het opruimen van de takken komt later wel.

Extinction Rebellion

De straten stonden vol met buurtbewoners, maar gewoon een boze burger zijn, lijkt tegenwoordig onmogelijk. Volgens de politie, en de kranten die dit overnamen, werden dinsdag drie “manifestanten van Extinction Rebellion” (XR) administratief aangehouden. Ik was een van hen. Het verbaasde me om zo te worden omschreven. Ik sta achter XR en heb alleen positieve woorden voor de groep, maar niemand vroeg mij of ik tot een groep behoorde of waarom ik onder de boom was gaan zitten. Deze generalisering maakt het voor bezorgde burgers onmogelijk om hun politieke stem te laten horen zonder te worden weggezet als ‘radicale’ activist.

Een burgerlijk ongehoorzaam protest lijkt bijna onmogelijk: als je bereid bent je te laten arresteren, moet je wel van XR zijn. En als je van XR bent, ben je geen gewone burger meer. Zo ontstaat er een kunstmatige scheiding tussen bezorgde burgers en activisten. Deze stereotypering maakt het voor mij ook lastig om over mijn arrestatie te schrijven. Ik ben bang dat ik als schrijver mijn geloofwaardigheid verlies, maar als ik zwijg, dan heeft dat hetzelfde effect voor toekomstige burgers en activisten.

Een administratieve aanhouding klinkt nog mild. Als je sommige rechtse stemmen mag geloven, vinden de activisten het waarschijnlijk gezellig om samen gearresteerd te worden, zonder grote consequenties als een strafblad. Protesteren voor bomen lijkt zo een linkse hobby. Laat me beschrijven hoe mijn bestuurlijke aanhouding verliep. Ik werd drie keer gefouilleerd: twee keer bij de Gitschotellei en één keer extra grondig op het bureau. Daar moest ik al mijn kleding afstaan, behalve mijn slipje, die een koord bevatte “waarmee ik mezelf zou kunnen ophangen”. Toen ik vroeg of er vervangende kleding beschikbaar was, antwoordde de agent dat dit geen hotel was. Ik kreeg een te grote, dikke deken die ik om me heen moest wikkelen om mezelf te bedekken. Zo werd ik naar een cel geleid, waar ik achtergelaten werd met een andere vrouw die gelukkig haar kleding wel mocht houden.

Afscheid

Vandaag volg ik met lede ogen het nieuws over de kap. “Moeders klimmen in bomen om het kappen te verhinderen. Vraag is hoe je dit wanbeleid tegenhoudt als telkens iedere juridische procedure winnen niet voldoende blijkt”, schrijft betrokken burger Sim Coddé cynisch. Twee actievoerders worden naar het ziekenhuis gebracht, vijf anderen gearresteerd. In stilte neem ik afscheid van de bomen.

Betrokken burgers verdienen respect, of ze nu lid zijn van XR of niet. Maar helaas, wie zijn stem verheft, wordt niet gehoord, en wie vreedzaam onder een boom zit, wordt bestempeld als een radicale activist die blijkbaar geen menselijke waardigheid verdient. Als de weerstand zo groot is dat er een tiental politiewagens nodig is om bomen te kappen, is het draagvlak voor de beslissing niet groot genoeg. Maar goed, als duizenden bezwaarschriften genegeerd worden, is het ook geen verrassing dat honderden op straat gekomen buurtbewoners genegeerd worden.